پتروشیمی در گذار ۴۳ سال

صنعت پتروشیمی فراز و فرودهای بسیاری را در روند تولید و توسعه پشت سر گذاشته است؛ از جمله دوران دفاع مقدس و بازسازی مجتمع‌های آسیب‌دیده در جنگ تحمیلی، خصوصی‌سازی، تحریم و کرونا، اما با وجود تمامی بالا و پایین‌ها، صنعت پتروشیمی تا امروز کارنامه قابل دفاعی از خود نشان داده و از صنایع راهبردی و تأثیرگذار در اقتصاد کشور شده است. شانا در این گزارش، عملکرد کنونی صنعت پتروشیمی ایران را نسبت به ۴۳ سال گذشته به‌صورت اجمالی مرور کرده است:

مجتمع‌های پتروشیمی: ۶ مجتمع فعال پتروشیمی کشور در سال ۱۳۵۷ امروز به ۶۸ مجتمع افزایش یافته راست؛ ۱۷ مجتمع تولیدی و دو واحد یوتیلیتی در قطب عسلویه، ۱۹ مجتمع تولیدی و یک واحد یوتیلیتی در هاب ماهشهر و ۲۵ مجتمع تولیدی پتروشیمی در سایر مناطق کشور فعال هستند.

رقم سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی: مقدار سرمایه‌گذاری در این صنعت از حدود ۱۱۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ هم‌اکنون به بیش از ۸۰ میلیارد دلار رسیده است.

ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی: ظرفیت صنعت پتروشیمی ایران از سالانه ۳ میلیون تن در سال ۱۳۵۷ هم‌اکنون به ۹۰ میلیون تن در سال رسیده است، همچنین ظرفیت تولید سالانه محصولات پایه صنعت پتروشیمی در سال گذشته ۳۰ میلیون تن بودکه از نظر کمّی ایران پس از عربستان در رتبه دوم منطقه قرار گرفت. افزون بر این، ایران با ۵۴ میلیون تن ظرفیت محصولات عمده  پتروشیمی در سال ۲۰۲۰، جایگاه دوم در خاورمیانه را به خود اختصاص داده است.

تولید صنعت پتروشیمی: تولید این صنعت از ۲.۷ میلیون تن در سال ۱۳۵۷ به ۶۱.۲ میلیون تن در سال ۹۹ رسیده است که از این مقدار ۳۴.۲ میلیون محصول نهایی قابل فروش در سال ۹۹ تولید شد، در حالی که مقدار فروش کل محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۵۷، ۱.۵۲ میلیون تن بوده است.

درآمد فروش محصولات پتروشیمی: صنعت پتروشیمی در سال ۹۹ بدون نظر گرفتن طرح‌هایی که در ماه‌های پایانی سال به بهره‌برداری رسیده‌اند، عملکرد ۷۷ درصدی نسبت به ظرفیت اسمی قابل بهره‌برداری داشته و درآمدی معادل ۱۵ میلیارد دلار را برای کشور محقق کرده است. پیش‌بینی می‌شود درآمد فروش صنعت پتروشیمی در پایان امسال به بیش از ۲۱.۵ میلیارد دلار برسد. این در حالی است که درآمد این صنعت در سال ۱۳۵۷،  ۰.۱۶ میلیارد دلار بوده است.

صادرات محصولات پتروشیمی: مقدار صادرات محصولات پتروشیمی از ۰.۶ میلیون تن  به ارزش ۰.۰۵ میلیارد دلار در سال ۱۳۵۷ به ۲۴.۴ میلیون تن به ارزش حدود ۹ میلیارد دلار در سال ۹۹ با سهم حدود ۷۰ درصدی از میزان تولید محصولات رسیده است.

فروش داخلی محصولات پتروشیمی: ۰.۵۷ میلیون تن محصول پتروشیمی به ارزش ۱۱ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ در بازار داخلی به فروش رفت که این مقدار در سال ۹۹ به حدود ۳۰ درصد کل محصولات قابل فروش یعنی نزدیک به ۱۰ میلیون تن به ارزش ۵ میلیارد دلار رسیده است.

نکته: عملکرد صنعت پتروشیمی به‌صورت سالانه محاسبه می‌شود، بنابراین به‌دلیل کامل نشدن سال ۱۴۰۰، سال ۱۳۹۹ برای مقایسه در این گزارش آمده است.