همه چیز درباره اسید استیک

اسید استیک چیست ؟

اسید استیک با فرمول ساختاری C₂H₄O₂ را با نام‌ های دیگری چون اسید متانوئیک ، اسید متان کربوکسیلیک و گاهی اسید استیک یخچالی (استیک اسید فاقد آب) می‌ شناسند ، این ماده با وجود اینکه در دسته بندی اسید ها قرار گرفته است ، قدرت و توان بسیار ضعیف و بوی تند و تیزی دارد .

اسید استیکی که با آب ترکیب شده شدت اسیدی کمتر و توانایی ترکیب و حل شدن با اتانول ، استون ، دي اتيل اتر، گليسرول و بنزن را خواهد داشت .

این حلال پروتیک آب دوست (قطبی) ، مشابه اتانول و آب است .

استیک اسید (Acetic Acid) با قدرت استاتیک نسبی متوسطی که دارد ، توانایی حل کردن ترکیبات قطبی و غیر قطبی را داراست .

خاصیت حلالیت و قابلیت اختلاط اسید استیک ، آن را به عنوان یک حلال در تولید دی متیل ترفتالات ، به یک ماده شیمیایی صنعتی مفید تبدیل می کند .

این اسید کربوکسیلیک ساده ، به عنوان یک اسید ضعیف طبقه بندی می شود ؛ زیرا فقط تا حدی از محلول استخراج می شود ، اما اسید استیک غلیظ خورنده است و می تواند به پوست حمله کند .

این اسید ضعیف ، فقط در صورت واکنش با یک پایه قوی ، دچار تجزیه کامل می شود .

به نمک ، استر یا استیل اسید استیک ، استات گفته می شود .

از نظر صنعتی ، اسیتک اسید در تهیه استات های فلزی استفاده می شود ، که در برخی از فرآیند های چاپ کاربرد دارد .

این ترکیب آلی دارای خواص ضد باکتری است و ممکن است در حل شدن لیپید ها و تجمع اسید های چرب بر روی غشای سلول نقش داشته باشد ؛ بنابراین از این محصول در تولید ضد عفونی کننده ها استفاده می شود .

مشخصات فنی اسید استیک

فرمول شیمیایی : CH3COOH یا C2H4O2

شکل ظاهری : شفاف و بی رنگ

جرم مولکلولی : 60.052 g/mol

دانسیته : 1.05 g/cm³

نقطه جوش : 117.9 °C

نقطه ذوب : 16.6 °C

نقطه اشتعال : 104 °F

انحلال پذیری : محلول در آب

ثابت دی الکتریک : 6.2

تاربخچه و روش های تولید اسید استیک

استیک اسید به دو روش مصنوعی و طبیعی (توسط باکتری) تولید می‌ شود .

اسید استیک که از قدیمی‌ ترین ترکیبات شیمیایی شناخته شده توسط انسان است ، به طور طبیعی از میوه‌ ها و برخی مواد غذایی فاسد شده از فرآیند تخمیر تولید می‌ شود .

سرکه از فرآیند تخمیر مواد غذایی دارای نشاسته و قند و مواد الکلی توسط باکتری مخمر سرکه تولید می‌ شود .

برای تولید سرکه عموماً از میوه‌ هایی مانند سیب ، انگور و یا دانه‌ هایی مثل جو استفاده می‌ شود .

در سال 1847 ، یک شیمیدان آلمانی به نام هرمان کولب برای اولین بار از طریق مواد معدنی موفق به ساخت اسید استیک شد .

شرکت مونسانتو در دهه 1960 روشی جدید برای تولید استیک اسید ارائه داد .

این روش شامل واکنش بین متانول و کربن مونواکسید توسط کاتالیست رودیوم - یون ید است .

از مزایای این روش مقرون‌ به‌ صرفه بودن آن است .

یکی دیگر از روش‌ های تولید استیک اسید ، اکسیداسیون بوتان است .

به این صورت که بوتان با اکسیژن هوا در حضور یون‌ های فلزی منگنز ، کبالت و کروم واکنش داده که طی آن پرواکسید تولید می‌ شود .

سپس این پروکسید در اثر تجزیه استیک اسید را تولید می‌ کند .

روش سوم تولید استیک اسید ، اکسیداسیون استالدئید است .

استالدئید در شرایط ملایم و در حضور کاتالیز گر های ساده فلزی مثل منگنز و کروم توسط هوا اکسید شده و استیک اسید تولید می‌ شود .

2CH3CHO + 2O2 → 2CH3COOH

واکنش فوق محصولات جانبی اعم از اسید فرمیک و استات استیل نیز به همراه دارد که به دلیل پایین‌ تر بودن نقطه جوش آن‌ ها از استیک اسید می‌ توان با روش تقطیر جدا سازی را انجام داده و اسید استیک خالص را به دست آورد .

اسید استیک صنعتی

اسید استیک موجود در بخش صنعتی علاوه بر قابلیت انحلال در آب ، توانایی ترکیب و واکنش با عناصری چون پتاسیم ، روی و سدیم را دارد و در نهایت منجر به تولید هیدروژن خواهد شد که ماده‌ای اشتعال‌ زا بوده است.

اسید استیک خوراکی

به طور کلی از اسید استیک علاوه بر بخش صنعتی در بخش خوراکی هم استفاده می شود .

در بخش خوراکی همه اسید استیک را به نام سرکه می شناسند ؛ که مزه ای ترش و تیز دارد .

سرکه خواص اسیدی بسیار پایینی دارد و از تخمیر اتانول به وجود می‌ آید ، میزان غلظت اسید آن در بخش پخت و پز حدود 5 درصد و در ترشی تا 18 درصد هم خواهد رسید .

نکات ایمنی استیک اسید

استیک اسید همانطور که از نامش پیداست ماده‌ ای بر پایه اسید بوده است ، به همین دلیل نباید در تماس با چشم قرار بگیرد ، در صورت تماس با چشم و آسیب جدی ، ممکن است منجر به کور شدن فرد شود .

استیک اسید علی رغم اینکه اسیدی ضعیف است ، اما آثار مخرب فراوانی می‌ تواند بر پوست و اندام‌ های تنفسی نیز داشته باشد .

به این صورت که وارد شدن حتی یک قطره از این ماده با غلظت 80 الی 100 درصد به داخل بدن ممکن است سبب جمع شدن آب در ریه شود و منجر به ایست قلبی گردد .

این ماده به شدت اشتعال زا بوده اما اگر با آب ترکیب شود به دلیل اینکه از غلظت آن کاسته می‌ شود قابلیت اشتعال خود را از دست خواهد داد .

کاربردهای اسید استیک

• یکی از مهم‌ ترین کاربرد ها و شناخته شده‌ ترین آن‌ ها استفاده از اسید استیک در ساخت مونومر وینیل استات بوده است ، که از آن در بسیاری از بخش‌ های صنعتی چون ساخت چسب ، ساخت رنگ و… استفاده می‎ شود .
• از استیک اسید در تولید انیدریک اسید استفاده می شود ، این ماده در بخش‌ های تولید سلولز استات کاربرد دارد .
• یکی از مواد اولیه ساخت آسپرین ، اتیل استات و استون بوده است .
• در صنعت دارویی و درمانی از آن به عنوان یک ماده ضد عفونی کننده در برابر رشد باکتری‌ ها و قارچ‌ ها استفاده می‌ کنند .
• از دیگر کاربرد های این ماده در بخش دارویی و درمانی استفاده از اسید استیک رقیق در آزمایشگاه برای مشخص کردن تعداد گلبول‌ های سفید و قرمز بوده است .
• در بخش آرایشی و بهداشتی هم در تولید رنگ مو و عطر و ادکلن از اسید استیک استفاده می‌ کنند .
• در بخش خوراکی اسید استیک را می‌ توان در مواد غذایی چون سرکه ، سس ، ترشی و ادویه‌ ها دید .
• یکی از مواد اولیه مهم در تولید شوینده‌ ها و پاک‌ کننده‌ ها اسید استیک بوده است .
• در صنعت پلاستیک سازی ، ساخت ظروف و بطری‌ های پلاستیکی و الیاف پلاستیکی و مصنوعی از این ماده به وفور استفاده می‌‌ شود .

کاربرد های اسید استیک در صنعت

•  تولید ترکیبات شیمیایی

اسید استیک به عنوان یک معرف برای تولید ترکیبات شیمیایی استفاده می‌ شود .

به طور تقریبی 40 % حجم این ماده شیمیایی به تولید وینیل استات ، 21 % آن به تولید ترفتالیک ، 11 % از آن برای تولید اتانوئیک انیدرید ، 10 % برای تولید استر های اتانوئات و 18 % از آن برای تولید سایر ترکیبات شیمیایی اختصاص دارد .

• خالص سازی ترکیبات آلی

اسید استیک به عنوان یک حلال برای کریستاله شدن و برای خالص‌ سازی ترکیبات آلی استفاده می‌ شود .

• اسید استیک در پزشکی

اسید استیک می‌ تواند به عنوان یک ضد عفونی در برابر بعضی باکتری‌ ها و در درمان عفونت گوش خارجی به دلیل رشد قارچ یا باکتری ، در برابر pseudomonas ، استافیلوکوک ، انتروکوک ، استرپتوکوک و دیگر عفونت‌ ها استفاده می‌ شود .

این ماده خاصیت دارویی دارد و سازمان بهداشت جهانی اسید استیک را در فهرست دارو های ضروری خود فهرست کرده است .

این ماده در تولید استون ، متیل استات و آسپیرین نیز کاربرد دارد .

• اسید استیک در افزودنی مواد غذایی

از استیک اسید به عنوان یک مکمل و طعم‌ دهنده در ترشی ، سبزیجات خام ، ادویه‌ ها ، سوپ ، سس ، سبزیجات ، محصولات گوشتی و سایر مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌ گیرد .

استیک اسید همچنین برای تنظیم PH مواد غذایی استفاده می‌ شود و بر کیفیت میکروبیولوژی ، شرایط پخت ، طعم و ماهیت آن‌ ها تاثیر می‌ گذارد .

شرایط نگداری اسید استیک

اسید استیک به طور معمول در ظروف آلومینیومی و شیشه ای و یا در ظروف پلاستيكی (پلی اتيلنی سنگين) دارای برچسب مخصوص و مناسب نگهداری می شود .

از نگداری آن در ظروف فولادی ، آهنی ، روی ، سربی ، مسی و برنز باید خودداری شود .

از جمله نکات مهم در شرایط نگداری اسید استیک ، آن است که این ماده در محیط خشک و به دور از نور مستقیم آفتاب محافظت شود .

درب ظرف باید کاملا پلمپ باشد ، به گونه ای که در مقابل سرما محافظت شود .

تانک نگهدارنده استیک اسید باید با سیم به زمین جهت تخلیه الکتریکی متصل باشد و تنها در مقادیر محدود آن را ذخیره کنند .

در انبار های نگهداری آن باید از تجهیزات ضد انفجار و ضد جرقه نیز استفاده شود .