اسید استیک چیست ؟
اسید استیک با فرمول ساختاری C2H4O2 را با نام های دیگری چون اسید متانوئیک ، اسید متان کربوکسیلیک و گاهی اسید استیک یخچالی (استیک اسید فاقد آب) می شناسند ، این ماده با وجود اینکه در دسته بندی اسید ها قرار گرفته است ، قدرت و توان بسیار ضعیف و بوی تند و تیزی دارد .
اسید استیکی که با آب ترکیب شده شدت اسیدی کمتر و توانایی ترکیب و حل شدن با اتانول ، استون ، دي اتيل اتر، گليسرول و بنزن را خواهد داشت .
این حلال پروتیک آب دوست (قطبی) ، مشابه اتانول و آب است .
استیک اسید (Acetic Acid) با قدرت استاتیک نسبی متوسطی که دارد ، توانایی حل کردن ترکیبات قطبی و غیر قطبی را داراست .
خاصیت حلالیت و قابلیت اختلاط اسید استیک ، آن را به عنوان یک حلال در تولید دی متیل ترفتالات ، به یک ماده شیمیایی صنعتی مفید تبدیل می کند .
این اسید کربوکسیلیک ساده ، به عنوان یک اسید ضعیف طبقه بندی می شود ؛ زیرا فقط تا حدی از محلول استخراج می شود ، اما اسید استیک غلیظ خورنده است و می تواند به پوست حمله کند .
این اسید ضعیف ، فقط در صورت واکنش با یک پایه قوی ، دچار تجزیه کامل می شود .
به نمک ، استر یا استیل اسید استیک ، استات گفته می شود .
از نظر صنعتی ، اسیتک اسید در تهیه استات های فلزی استفاده می شود ، که در برخی از فرآیند های چاپ کاربرد دارد .
این ترکیب آلی دارای خواص ضد باکتری است و ممکن است در حل شدن لیپید ها و تجمع اسید های چرب بر روی غشای سلول نقش داشته باشد ؛ بنابراین از این محصول در تولید ضد عفونی کننده ها استفاده می شود .
مشخصات فنی اسید استیک
فرمول شیمیایی : CH3COOH یا C2H4O2
شکل ظاهری : شفاف و بی رنگ
جرم مولکلولی : 60.052 g/mol
دانسیته : 1.05 g/cm³
نقطه جوش : 117.9 °C
نقطه ذوب : 16.6 °C
نقطه اشتعال : 104 °F
انحلال پذیری : محلول در آب
ثابت دی الکتریک : 6.2
تاربخچه و روش های تولید اسید استیک
استیک اسید به دو روش مصنوعی و طبیعی (توسط باکتری) تولید می شود .
اسید استیک که از قدیمی ترین ترکیبات شیمیایی شناخته شده توسط انسان است ، به طور طبیعی از میوه ها و برخی مواد غذایی فاسد شده از فرآیند تخمیر تولید می شود .
سرکه از فرآیند تخمیر مواد غذایی دارای نشاسته و قند و مواد الکلی توسط باکتری مخمر سرکه تولید می شود .
برای تولید سرکه عموماً از میوه هایی مانند سیب ، انگور و یا دانه هایی مثل جو استفاده می شود .
در سال 1847 ، یک شیمیدان آلمانی به نام هرمان کولب برای اولین بار از طریق مواد معدنی موفق به ساخت اسید استیک شد .
شرکت مونسانتو در دهه 1960 روشی جدید برای تولید استیک اسید ارائه داد .
این روش شامل واکنش بین متانول و کربن مونواکسید توسط کاتالیست رودیوم - یون ید است .
از مزایای این روش مقرون به صرفه بودن آن است .
یکی دیگر از روش های تولید استیک اسید ، اکسیداسیون بوتان است .
به این صورت که بوتان با اکسیژن هوا در حضور یون های فلزی منگنز ، کبالت و کروم واکنش داده که طی آن پرواکسید تولید می شود .
سپس این پروکسید در اثر تجزیه استیک اسید را تولید می کند .
روش سوم تولید استیک اسید ، اکسیداسیون استالدئید است .
استالدئید در شرایط ملایم و در حضور کاتالیز گر های ساده فلزی مثل منگنز و کروم توسط هوا اکسید شده و استیک اسید تولید می شود .
2CH3CHO + 2O2 → 2CH3COOH
واکنش فوق محصولات جانبی اعم از اسید فرمیک و استات استیل نیز به همراه دارد که به دلیل پایین تر بودن نقطه جوش آن ها از استیک اسید می توان با روش تقطیر جدا سازی را انجام داده و اسید استیک خالص را به دست آورد .
اسید استیک موجود در بخش صنعتی علاوه بر قابلیت انحلال در آب ، توانایی ترکیب و واکنش با عناصری چون پتاسیم ، روی و سدیم را دارد و در نهایت منجر به تولید هیدروژن خواهد شد که مادهای اشتعال زا بوده است.
به طور کلی از اسید استیک علاوه بر بخش صنعتی در بخش خوراکی هم استفاده می شود .
در بخش خوراکی همه اسید استیک را به نام سرکه می شناسند ؛ که مزه ای ترش و تیز دارد .
سرکه خواص اسیدی بسیار پایینی دارد و از تخمیر اتانول به وجود می آید ، میزان غلظت اسید آن در بخش پخت و پز حدود 5 درصد و در ترشی تا 18 درصد هم خواهد رسید .
استیک اسید همانطور که از نامش پیداست ماده ای بر پایه اسید بوده است ، به همین دلیل نباید در تماس با چشم قرار بگیرد ، در صورت تماس با چشم و آسیب جدی ، ممکن است منجر به کور شدن فرد شود .
استیک اسید علی رغم اینکه اسیدی ضعیف است ، اما آثار مخرب فراوانی می تواند بر پوست و اندام های تنفسی نیز داشته باشد .
به این صورت که وارد شدن حتی یک قطره از این ماده با غلظت 80 الی 100 درصد به داخل بدن ممکن است سبب جمع شدن آب در ریه شود و منجر به ایست قلبی گردد .
این ماده به شدت اشتعال زا بوده اما اگر با آب ترکیب شود به دلیل اینکه از غلظت آن کاسته می شود قابلیت اشتعال خود را از دست خواهد داد .
اسید استیک به عنوان یک معرف برای تولید ترکیبات شیمیایی استفاده می شود .
به طور تقریبی 40 % حجم این ماده شیمیایی به تولید وینیل استات ، 21 % آن به تولید ترفتالیک ، 11 % از آن برای تولید اتانوئیک انیدرید ، 10 % برای تولید استر های اتانوئات و 18 % از آن برای تولید سایر ترکیبات شیمیایی اختصاص دارد .
اسید استیک به عنوان یک حلال برای کریستاله شدن و برای خالص سازی ترکیبات آلی استفاده می شود .
اسید استیک می تواند به عنوان یک ضد عفونی در برابر بعضی باکتری ها و در درمان عفونت گوش خارجی به دلیل رشد قارچ یا باکتری ، در برابر pseudomonas ، استافیلوکوک ، انتروکوک ، استرپتوکوک و دیگر عفونت ها استفاده می شود .
این ماده خاصیت دارویی دارد و سازمان بهداشت جهانی اسید استیک را در فهرست دارو های ضروری خود فهرست کرده است .
این ماده در تولید استون ، متیل استات و آسپیرین نیز کاربرد دارد .
از استیک اسید به عنوان یک مکمل و طعم دهنده در ترشی ، سبزیجات خام ، ادویه ها ، سوپ ، سس ، سبزیجات ، محصولات گوشتی و سایر مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرد .
استیک اسید همچنین برای تنظیم PH مواد غذایی استفاده می شود و بر کیفیت میکروبیولوژی ، شرایط پخت ، طعم و ماهیت آن ها تاثیر می گذارد .
شرایط نگداری اسید استیک
اسید استیک به طور معمول در ظروف آلومینیومی و شیشه ای و یا در ظروف پلاستيكی (پلی اتيلنی سنگين) دارای برچسب مخصوص و مناسب نگهداری می شود .
از نگداری آن در ظروف فولادی ، آهنی ، روی ، سربی ، مسی و برنز باید خودداری شود .
از جمله نکات مهم در شرایط نگداری اسید استیک ، آن است که این ماده در محیط خشک و به دور از نور مستقیم آفتاب محافظت شود .
درب ظرف باید کاملا پلمپ باشد ، به گونه ای که در مقابل سرما محافظت شود .
تانک نگهدارنده استیک اسید باید با سیم به زمین جهت تخلیه الکتریکی متصل باشد و تنها در مقادیر محدود آن را ذخیره کنند .
در انبار های نگهداری آن باید از تجهیزات ضد انفجار و ضد جرقه نیز استفاده شود .